-GroenLinks over de Volksraadpleging Middag-Humsterland
Het Middag-Humsterland is een zeer bijzonder gebied. Gezien het schitterde, doch kwetsbare landschap en kwetsbare milieu is het beter dat het gebied onder één gemeentebestuur komt. Als er dan toch weer gemeentelijk wordt heringedeeld, moet de fout van de vorige herindeling van 25 jaar geleden hersteld worden. Zie hier in een notendop de reden van de speciale aandacht voor het Middag-humsterland bij de aanstaande herindeling. Voor de fractie van GroenLinks is de hereniging van het Middag-Humsterland een van de uiterst schaarse voordelen van de huidige herindelingsoperatie, die overigens veel geld kost en de inwoners van Zuidhorn straks op hogere lasten jaagt.
Het is goed als het Middag-Humsterland in één gemeentelijk bestuurlijke hand komt. En het is goed dat de inwoners zich daarover kunnen uitspreken. Daarom is GroenLinks voorstander van een referendum over deze kwestie en blij met een voorstel dat daar -zij het slechts een beetje- op lijkt. En wij begrijpen best dat de portefeuillehouder in het college, de burgemeester, zijn weg probeert te zoeken in de bestuurlijke jungle die herindeling heet. Als het Middag-Humsterland bergachtig was zoals deels Oekraïne, zou hij met premier Rutte op zoek zijn naar het geitenpaadje. Maar ons Middag-Humsterland is geen bergachtig terrein. Daarom moet hij naar een goed oude boerengebruik op zoek naar het bestuurlijke varkenspaadje. Volgens die oude boerentraditie liet men bij het zoeken naar een nieuwe weg een varken lopen. Waar het varken langs liep, kwam de weg........
Wij zien drie grote uitdagingen en daarmee gepaard gaande risico’s bij het voorstel van de college van Winsum en Zuidhorn. (Of zijn het hier vooral beide burgemeesters?)
De drie uitdagingen of problemen liggen
1. op het gebied van het fundament -in jargon gezegd: de legitimatie-,
2. bij de borging van het stemproces -simpel gevraagd: wordt het eerlijk?-
3. en bij het gebruik van de uitslag –in rond Nederlands: wat gaan de dames en heren in de gemeenteraden doen met de stemmen?
Het fundament
Deze volksraadpleging kent géén wettelijk fundament, maar is ook niet gestoeld op een verordening van deze raad. Staatsrechtelijk is dus er weinig borging. Dat maakt de gemeenten kwetsbaar in het geval van onenigheid, bezwaar of beroep door inwoners of anderen.
GroenLinks vindt het dan ook héél jammer dat haar initiatiefvoorstel voor het referendum zo weinig steun kreeg, op grond waarvan ook deze volksraadpleging met een aanvullende verordening had kunnen plaatsvinden. Een gemiste kans voor de raad en de gemeente en tegelijkertijd blijkbaar een welbewust genomen een risico.
En dit Plan van Aanpak kan de staatrechtelijke zwevende lichtheid van het stuk écht niet verbloemen.
Overigens is het raar dat de inwoners van Middag-Humsterland wel ergens over mogen stemmen, maar dat alle andere inwoners van Zuidhorn zich helemaal niet aan de stembus mogen uitspreken over de herindeling zelf. En grote weeffout in de herindeling. Dit vergroot het draagvlak niet voor de herindeling. Waar zijn de voorstanders van de herindeling bang voor?
De borging
Het gebrek aan fundament laat zich ook direct zien in het staketsel van het voorstel. Daar waar het stemproces bij verkiezingen of een echt referendum met waarborgen is omgeven, moeten wij het hier doen met inlogcodes en zonder een onafhankelijke kiescommissie. Hoe kwetsbaar is dit allemaal? Hoe fraudegevoelig met postcodes, codes en geboortedata? Is dit een interessant hackersproject? Wij zien hier ook risico’s.
En heeft deze gemeenteraad geleerd van de meningspeiling over de zondagsopenstelling, enige tijd geleden door de raad gedaan? Gelukkig wel een beetje, want er is iets meer nagedacht over de deelname. Maar er is lang niet alle lering uit getrokken. Als je het Plan van Aanpak overziet is het lang niet zo gedegen, als wij graag zien bij voorstellen van dit college. De eau de cologne van de voorstanders van de herindeling is rijkelijk over het stuk gegoten, maar deze vermag de nare vieze geur van haastwerk niet te onder drukken.
En die onafhankelijke begeleiding hangt in het voorstel vaag in de lucht. Wij helpen het college door daarover een amendement in te dienen. Wat GroenLinks betreft, komt er een gezaghebbende commissie met duidelijke taken om toe te zien op eerlijke verkiezingen.
Dan is er nog de borging -lees: geografische afbakening- op de kaart. De grenzen zijn nogal willekeurig getrokken. Mijn fractiegenoot Alex Temmingh uit Aduard is buitengewoon teleurgesteld dat hij geen stemrecht heeft, terwijl hij als Aduarder toch poortwachter van het Middag-Humsterland is. Ook hier risico’s dus.
De uitslag
Dan waar het allemaal om moet gaan: de uitslag. Winsum wil graag de uitslag per dorp. Stel: de dorpen stemmen totaal verschillend. Betekent dat in ieder geval het einde van de hereniging van het Middag-Humsterland?
Wij nemen waar dat vooral onder bestuurders en vele partijen het enthousiasme voor referenda taant. Begrijpelijk, na bijvoorbeeld het Oekraïne-referendum in Nederland, het Brexit-referendum in de UK en het vredesreferendum in Colombia.
Duidelijkheid vooraf is van groot belang: het is één van de dingen die je van de recente voorbeelden kunt leren. Breed heerst inmiddels de opvatting dat een uitslag op voorhand onder elke opkomst en omstandigheid onvoorwaardelijk bindend verklaren tot zeer ondemocratische en onverkwikkelijke situaties kan leiden. Dat doet het voorstel van het college gelukkig niet.
De kiezers hebben tegelijkertijd dus recht op duidelijkheid: wat doet de politiek met de uitslag en onder welke voorwaarden? Daarin willen wíj duidelijk zijn. Als de opkomst goed is en de uitslag een overtuigende richting aangeeft, moet die uitslag echt zwaar wegend zijn.
Varkenspaadje
De fractie van GroenLinks is een voorstander van een volksraadpleging over het Middag-Humsterland. Gezien de risico’s met dit Plan houden wij echter ons hart vast. Die zien wij in het fundament, de borging en de omgang met de uitslag. Met ons amendement en motie worden de risico’s wel wat minder. Wij snappen dat de voorstanders van de herindeling snel over dit varkenspaadje willen rennen. Dat is maakt de kans op ongelukken groot, waarvoor in dit geval ook de poortwachters van Aduard hen niet kunnen behoeden. Varkenspaadjes, in ieder geval bestuurlijke varkenspaadjes, betreed je weloverwogen en behoedzaam!
Klaas-Wybo van der Hoek,
Alex Temmingh,
Michiel Pellenbarg.
