Column van Piety: Morgen hoeft niet meer

Mijn Fryske CPB-vriendin Froukje is er niet meer. Op 23 november was ik een van de dertig aanwezigen bij haar herdenking. Condoleren was vanwege de Coronamaatregelen niet mogelijk.  Mijn mondkapje mocht gelukkig af in de kerk.

Dezelfde kerk waarin wij eind 1987 ook afscheid namen van Froukjes man. Zijn volkomen onverwachte dood moet destijds dramatisch voor haar zijn geweest. Toch  sprak ze in ons plattelandsvrouwenbestuur nooit meer over hem, maar ging stug door met notuleren. Dat kon ze als de beste. Schrijven had haar hart.

Ze was een generatiegenoot van mijn moeder die - net als zij - meerdere lagen had, moeilijk te doorgronden. Pas veel later begreep ik dat deels traumatische gebeurtenissen in hun kindertijd daar debet aan waren.

Na onze bestuursperiode hadden wij ruim dertig keer een jaarlijks uitje als  “froulju fan it âld-bestjoer”. Froukje genoot daar altijd intens van en thuisgekomen beleefde ze in haar hoofd de hele dag nóg een keer, zei ze ooit.

Wat ik mij vooral  herinner van onze autoritten? Dat zij zo begaan was met het wel en wee van haar dochters en zoon. Dat zij steeds opener werd, ook over haar gestorven babybroertje, dat in zijn wiegje is verbrand. Hoe zij als kind verstijfd van angst aan de eettafel de paniek van haar ouders hoorde in het aangrenzende kamertje…

Doorleren was er vroeger niet bij. Als 13-jarige werkte ze al in de huishouding bij mensen van stand, samen met haar onafscheidelijke tweelingzus.  Op haar 49ste deed ze  alsnog de moedermavo en daarna de moederhavo.  En ze volgde cursussen, ging op schilderles, maakte buitenlandse reizen. Klom als 85-jarige nog zelf de ladder op om de dakgoot te inspecteren. Las diverse thrillers. Wat kon ze over dit alles mooi vertellen. Tot in detail!!

Maar de laatste jaren in het verzorgingshuis - waar ze na een val en delier was beland -  werden de herinneringen steeds minder. Gaandeweg raakte ze steeds meer de weg kwijt, was ze onrustig, paniekerig, bozig, verwijtend, depressief. Heel verdrietig allemaal.

Toch overheerste bij haar familie vooral respect, voor  hun mem en beppe, die ondanks de vele opgelopen klappen in het leven -  nog voor haar dementie -  hierover een boek schreef.  Ontroerend om te horen hoe zij daarin ook het fatale fietsongeluk van haar kleinzoon heeft verwoord. Zelfs het laatste jaar van haar dementie kon ze soms nog prachtig schrijven. Haar laatste geschreven kaart aan mij koester ik.

Op 4 december zou Froukje 92 jaar zijn geworden. Maar morgen hoeft niet meer.

Langzaam dementerend, steeds minder functionerend
geleidelijk afgeschreven, naar binnen kerend leven
gevangen in vergeten, slechts slapen, zitten, eten
zelfstandigheid verliezen, anderen die kiezen
pijnloos doet het zeer, morgen hoeft niet meer

Leo Ruitenburg  https://www.gedichtenstad.nl/verdriet-gedichten/morgen-hoeft-niet-meer.html

Piety Veenema, https://www.pietyveenema.nl

Reacties via eigen website:
Wat mooi geschreven, Piety. Echt prachtig. En het is prima hoor om het te plaatsen en haar naam gebruiken is ook goed.
Groet van Froukje’s oudste dochter, 3 dec 2020.

Ik ben het helemáál eens met Froukje’s dochter.Heel erg mooi geschreven en wat een sterke flinke vrouw! Weinig kansen gekregen als kind maar later tijdens haar volwassen leven alle kansen gegrepen. Geweldig!
En wat een verdriet in haar jeugd. Het overlijden van het babybroertje. schrok ik van. 
Liefs, Marian, 4 dec 2020

Wat een prachtig gedicht over dementie. Het is precies zoals het is en raakte me wél.
Zo treffend, helemaal het leven van mijn zus de laatste 2 jaar.
Eva van K. , 3 dec 2020

Wat een mooie manier om ons, lezers, te vertellen over Froukje. Op haar verjaardag. Zo blijven we ons mensen herinneren, niet alleen Froukje, maar ook de mensen met wie ze leefde... Dankjewel. 
Carolyt, 4 dec 2020  https://www.tjalkvancarolyt.com

Wat verdrietig! 
Koos, 4 dec 2020. https://dijksterhuis.net 

Een mooie maar ook een verdrietige column, over wat zij meegemaakt heeft in haar leven.
Groetjes van Wietske, 5 dec 2020

 Afscheid nemen is altijd weer indrukwekkend. Toch heb je het mee kunnen maken. Veel mensen moeten het doen met een herinnering in deze tijd of een dienst meemaken via andere kanalen. 
Groet van Ine A, 6 dec 2020.

Dag Piety, wat hast dat goed dient....  Froukje har libben yn t koart en lang... sa goed koe ik Froukje net. Allinne dat se sa mooi en kundich skriuwe koe!!’Mooi datsto dr by utnoege wiest en dit mei us dielst... Tige tank ..! 
Mei groetnis, Eke. 6 dec 2020.

==========================================

 Column over een jaarlijks uitje in 2012:   https://www.pietyveenema.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=230:froulju-fan-it-ald-bestjoer&catid=35&Itemid=146